Wie heeft de Kever bedacht? Sowieso niet Hitler of Ferdinand Porsche
De eerste Volkswagen Kever verscheen 85 jaar geleden. En nog steeds is dat vreemde, onbeholpen wagentje een daverend succes. Aan wie heeft de Kever dat tijdloze succes eigenlijk te danken?
De Kever is bedacht door Adolf Hitler
Nou, nee. Het idee om een eenvoudige en betaalbare auto te bouwen voor de ‘gewone man’ hing al langer in de lucht. Er waren vanaf het midden van de jaren twintig verschillende idealisten en ontwerpers die met allerlei plannen en ontwerpen kwamen.
Die plannen leken in commerciële zin nauwelijks haalbaar. Hitler maakte er echter serieus werk van en gunde uiteindelijke het nieuwe bedrijf van Ferdinand Porsche de opdracht om een ‘volkswagen’ te bouwen. Volkswagen was toentertijd geen merknaam, maar een aanduiding om de categorie van goedkope eenvoudige gezinsauto's mee aan te duiden.
De Kever is bedacht door Ferdinand Porsche
Nou, nee, niet bedacht. Eerder samengesteld uit al bestaande concepten. Het bedrijf van Ferdinand Porsche verkreeg (op zijn eigen, dringende verzoek, bleek onlangs) de opdracht van Hitler zelf. De werkelijke naam van de eerste ‘Kever’ was KdF-wagen. Kraft durch Freude Wagen. Ferdinand Porsche liet het echte werk over aan zijn employees. Franz Reimspiess ontwierp, gebaseerd op eerdere ontwerpen, de bekende boxermotor en Erwin Komenda het koetswerk.
De Kever is bedacht door Erwin Komenda
Nou, eh nee. Wel is hij verantwoordelijk voor het definitieve ontwerp van de eerste KdF-wagen. Maar die specifieke vorm, een tweedeurs auto met al die ronde en aflopende lijnen, was al bekend uit automagazines. De Tatra V570 conceptcar van Hans Ledwinka en Erich Übelacker uit 1931 was een dankbare inspiratiebron. De voorkant van deze conceptcar van het Tsjechische merk heeft Komenda een-op-een overgenomen.
De Kever is bedacht door Erich Übelacker en Hans Ledwinka
Nou, eh, wellicht ja. Of zij écht de allereerste ontwerpers waren die met dit concept kwamen, wordt ook betwist. De door Tatra gebouwde V570 van hun hand, een kleine aerodynamische achterwielaangedreven gezinsauto met een eenvoudige luchtgekoelde boxermotor achterin, was er onweerlegbaar véél eerder dan het latere Porsche-ontwerp.
De Tatra-directie vond het zelfs zo’n briljant nieuw concept dat ze het gebruikte voor een duurder en luxueuzer model, de Tatra T87. Volkswagen heeft na de Tweede Wereldoorlog dan ook 3 miljoen mark schadevergoeding aan Tatra moeten betalen voor het illegaal overnemen van het patent en ontwerp. Maar vóór 1931 was dit concept van een kleine, Kever-achtige gezinsauto met een kleine motor achterin óók al bekend. Onder andere van Béla Berényi.
De Kever is bedacht door Béla Barényi
Nou, dat komt in de buurt. De Oostenrijks-Hongaarse auto-ontwerper Béla Barényi werkte voor Austria-Fiat, voor Adler en later heel lang voor Daimler-Benz. Hij is onder andere de uitvinder van de kreukelzone voor auto’s. Maar hij heeft ook een tijd gewerkt bij Steyr, precies in de tijd dat Ferdinand Porsche daar de technische afdeling leidde. Ruim voordat Tatra in 1925 met zijn V570 kwam, ontwierp hij al een auto die alle eigenschappen bezat waarmee de Kever later beroemd werd.
Porsche was bekend met dit ontwerp. In 1955 begon hij een rechtszaak en de rechters oordeelden dat niet Porsche, maar Béla Barényi de uitvinder was van het Kever-concept en het ontwerp. Daarvoor eiste Barényi van Volkswagen een schadevergoeding van slechts 1 mark.
De Kever is bedacht door Josef Ganz
Net zoals dat het geval is met Béla Berényi, valt er iets te zeggen voor de claim van de Joodse autodesigner en journalist Josef Ganz. Hij ontvouwde zijn ideeën eind jaren 20 al in zijn blad Motor Kritik en ontwierp de Standard Superior, die tussen 1931 en '35 in productie was.
Die Standard was weer gebaseerd op de Maikäfer, eveneens een ontwerp van Ganz. Deze twee auto's hadden ook al de typische Kever-eigenschappen. De nazi’s werkten de Joodse ontwerper echter op alle terreinen tegen. Of dat louter en alleen gebeurde om zijn auto-ideeën in te pikken ten faveure van de nog te bouwen KdF-wagen, is echter de vraag. De nationaalsocialisten eigenden zich in die jaren sowieso alle Joodse patenten toe. Ganz had het geluk dat hij in 1933 naar Zwitserland wist te ontkomen.
Na de oorlog claimde hij de werkelijke vader van de Kever te zijn. Paul Schilperoort schreef er een boek over: Het geheim van Hitlers Volkswagen.
Tekst: Bavo Galama
