Waarom aan de Ferrari 400i en 456 GTA een koninklijk tintje zit

We nemen u even mee terug naar een mooie dag in de maand juni. In het lieflijke heuvellandschap bij Groesbeek schieten zwaluwen heen en weer boven het grasland, hoog aan de hemel zingt een leeuwerik zijn lied en in de verte roept een koekoek. Af en toe passeert er kalmpjes een auto of een tractor, maar het verkeersbeeld wordt gedomineerd door elektrofietsende zestigplussers. Met onwaarschijnlijk gemak bedwingen ze de heuvels en naar beneden gaat het helemáál hard.

Een V12!

Daarbij fantaseren vooral de mannen erop los. Ze zien zichzelf in gedachten al op een vette motor of in een snelle auto tussen de maïsvelden scheuren. Even lijkt de fantasie er met hen vandoor te gaan – horen ze nu inderdaad een sportwagen? Het begint als een donker gegrom, maar dan gaat de frequentie omhoog en verandert het geluid in een woest gehuil. De nekharen van de kenners schieten omhoog – een V12! En voordat ze het in de gaten hebben, flitst er iets groens voorbij, en om de bocht zien ze nog net vier ronde achterlichten verdwijnen. Het motorgehuil sterft snel weg, de elektrofietsers achterlatend in een bedwelmende cocktail van premium benzinedampen.

Sikkeneurig

Tijdens de rit met de Celeste metallico gespoten Ferrari 400i van Joop Noordhuizen hebben we ons best gedaan de dagjesmensen niet al te zeer de stuipen op het lijf te jagen. Helaas hebben we gefaald. Te gemakkelijk hebben we ons laten verleiden door de strak gelijnde Italiaan. Ondanks zijn zes (!) uitlaatdempers brengt hij ons tijdens zijn stationaire loop al in de stemming met dreigende, diepdonkere bastonen. Wanneer we wegrijden, gromt de 4,8-liter motor bij lage toerentallen eerst nog wat teleurgesteld en reageert-ie een tikkeltje sikkeneurig op bevelen van het gaspedaal.

Grommend en grauwend

Met Joops zegen wekken we de V12 met onze rechtervoet uit zijn onrustige gesluimer en het lijkt of we niet Sneeuwwitje, maar de boze stiefmoeder zélf wakker hebben gemaakt. Giftig grommend en grauwend klimt de V12 in de toeren, maar wanneer de 315 pk bij zo'n 4000 tpm lekker begint los te komen, brult de V12 het uit van plezier. Deze machine sméékt gewoon om een flink pak slaag.

Spierballentaal

Om dat uit te delen, moeten we zelf ook aan de bak. Het kleine Momo-stuur (accessoire) verstaat alleen spierballentaal en ook de schakelarbeid is zwaar. Terwijl het merendeel van de 400i's is voorzien van een drietrapsautomaat, heeft Joops auto een handgeschakelde vijfbak. Dat doet de rijbeleving goed, wel moet je de lange pook met overtuigingskracht door het schakelpatroon bewegen. Ook het koppelingspedaal vraagt om een stevige aanpak.

Oliesjeik

Wat de bediening aangaat, voelt de 400i meer aan als een serieuze sportwagen dan als een comfortabele GT. Gezeten op de lage, zwartleren bestuurdersstoel van deze destijds peperdure exoot, en omringd door een veelheid aan drukknoppen, ventilatieschuiven en meters, wanen we ons een oliesjeik in de jaren tachtig. Dat is maar goed ook, want als hij eenmaal in de stemming is, slaat de twaalfcilinder de liters superbenzine in rap tempo achterover. De illusie van een eigen oliebron doet dan wonderen voor je gemoedsrust.

Zes achterlichten

De 400i is misschien een relatief onbekende Ferrari, toch zijn er van deze slanke, strakke Pininfarina-creatie bijna 3000 stuks geproduceerd. Hij begint zijn carrière in 1972 als 365 GT4 en eindigt die in 1989 als 412. Het grootste uiterlijke verschil tussen de 365 GT4 en zijn nazaten is het aantal achterlichten. Daarvan heeft het oudste model er zes, terwijl er op de billen van de in 1979 geïntroduceerde 400 nog maar vier prijken. Aan de voorkant herken je het vernieuwde model aan de lip onder de voorspoiler.

Amerikaanse klanten

Belangrijker is dat de 400 een grotere cilinderinhoud krijgt. Als je weet dat de typeaanduiding van Ferrari's staat voor het aantal kubieke centimeters per cilinder, heb je zo uitgerekend dat de twaalfcilinder 400i een inhoud van 4,8 liter (vs. 4,4 liter van de 365) heeft. Bovendien is dit de eerste Ferrari die je kunt bestellen met een automatische versnellingsbak. De 400 Automatic met drietraps GM-automaat moet vooral Amerikaanse klanten verleiden.

Gasfabriek

Met zijn 340 pk en 470 Nm klaart de 400 Automatic de honderdsprint in 7,1 seconden en bereikt hij een topsnelheid van 245 km/h (handgeschakeld 250 km/h). De 400 is één van de snelste vierzitters van zijn tijd, maar de enorme Weber-gasfabriek onder de motorkap bezorgt de ingenieurs hoofdbrekens. Met zes carburateurs is het onmogelijk om aan de steeds strengere Amerikaanse emissienormen te voldoen. Om die reden klopt Ferrari in 1979 bij Bosch aan voor een dubbele K-Jetronic-installatie, die er inderdaad voor zorgt dat de snelle Italiaan wat milieucorrecter wordt.

Lagere topsnelheid

Hij behoudt zijn green card voor de VS, maar hij heeft wel aan potentie ingeboet. Er zijn 30 pk's gesneuveld, niettemin kan de 400i nog heel aardig met het verkeer meekomen. Maar een 10 km/h lagere topsnelheid doet toch pijn en waarschijnlijk wil Ferrari daarom niet te veel ruchtbaarheid aan het nieuwe brandstofsysteem geven. De uiterlijke aanpassingen houden op bij een i'tje op de achterkant. Drie jaar later wordt het vermogen met behulp van snellere nokkenassen en verbeterde uitlaatspruitstukken lichtjes opgekrikt tot 315 pk.

Puntjes op de i

Blijkbaar vindt de fabrikant de tijd nu ook rijp voor grotere uiterlijke retouches. De auto krijgt een iets smallere grille, die wordt geflankeerd door rechthoekige mistlampen. Subtiel zijn de afgeslankte buitenspiegels en ook het interieur krijgt een upgrade. Een nieuwe automatische transmissie zet de technische puntjes op de i.

Tijdloze elegantie

De 412 gaat in 1989 uit productie, maar er komt geen directe opvolger. Pas in 1992 wordt de GT-stilte bij Ferrari op verpletterende wijze verbroken door de 456 GT. Terwijl de Testarossa en de 512 uit die periode toch een tikje ordi zijn, is de 456 het toonbeeld van tijdloze elegantie. Bovendien is deze schitterende Pininfarina-creatie het ultieme bewijs dat je voor topprestaties niet allerlei ribbels, luchthappers en lamellen nodig hebt.

Snelste vierzitter ter wereld

De 5,5- liter V12 van de 456 buldert 442 pk bij elkaar, goed voor een honderdsprint van 5,2 seconden en als je het gas er strak op houdt, is de koek pas op bij 308 km/h. Dat levert deze beauty met zijn buizenframe en aluminium carrosserie meteen het predicaat 'snelste vierzitter ter wereld' op. En ondanks zijn GT-karakter, kleeft de 456 ook bij 250-plus als een magneet aan het asfalt. Het uitstekende onderstel wordt ondersteund door elektronisch verstelbare schokdempers.

Kriebels in de buik

Natuurlijk is het leuk om op de autobahn achteloos begrensde BMW's en Mercedessen te vernederen, maar dat is slechts bijzaak. Als 456 GT-rijder heb je namelijk niets te bewijzen; je rijdt Ferrari. Wanneer we bij Modern Classics Automotive oog in oog staan met een 456 GTA in de kleur Blu Swaters (genoemd naar de Belgische autocoureur Jacques Swaters), voelen we onmiddellijk waarom ook wij destijds als een blok voor deze Italiaanse schone vielen. Kriebels in de buik, knikkende knieën. Het wordt er niet beter op als we de contactsleutel omdraaien. Net als bij de 400i klinkt de V12 vol en dreigend, zij het dat het rauwe randje iets minder is, ondanks de aanwezigheid van een optioneel Tubi-uitlaatsysteem.

Verfijning en afwerking

Het interieur getuigt van grote innerlijke beschaving. De eerste, Zwitserse eigenaar bestelde de auto in 1997 met een smaakvol lichtbeige leren interieur. Vergeleken met het binnenste van de 400i zie je dat Ferrari grote stappen heeft gezet op het gebied van verfijning en afwerking. Details als de Ferrari-logo's in de hoofdsteunen en de schitterende instrumenten in de middenconsole zorgen voor een gevoel van uitzonderlijke klasse.

Modificato

De volumineuze keuzehendel van de viertrapsautomaat is wel een wat lompe eend in de bijt, evenals het vierspaaks airbagstuur. Dat maakt bij de 456M (van Modificato) in 1998 plaats voor een eleganter ontwerp met drie spaken, en de rechthoekige ventilatieroosters worden bij de facelift vervangen door ronde exemplaren. Bovendien verhuist een aantal meters van de middenconsole naar hetinstrumentenpaneel. Aan de buitenkant herken je de latere versie aan de aangepaste grille met aan weerszijden ronde mistlampen.

Prins Bernhard

Zo'n 456M GT is ook jarenlang het gekoesterde bezit van wijlen prins Bernhard (hij had overigens ook een 400i). Zijne Flamboyante Hoogheid was blijkbaar ook niet immuun voor deze schoonheid en dat begrijpen we maar al te goed. Wat we niet zo goed snappen, is Bernhards keus voor de onbestemde kleur groen van zijn auto. Dan past metallic donkerblauw een stuk beter bij de stijlvolle 2+2.

Bijna foolproof

Groot voordeel van deze auto is dat hij gemakkelijker rijdt dan zijn voorganger. Het stuur gaat minder zwaar, het weggedrag is bijna foolproof en de automatische transmissie (leverbaar vanaf 1996) neemt je veel werk uit handen. Overigens gaat Ferrari bij de keus van deze automaat niet over één nacht ijs. Als uitgangspunt nemen de Italianen de 4T80E-bak van General Motors uit de Cadillac Seville, die een forse upgrade ondergaat bij de Britse automatenspecialist Ricardo. Hierna is een motortoerental van 7000 tpm geen probleem meer en resulteert het aanspreken van het maximumkoppel niet onmiddellijk in spontaan rondvliegende tandwielen. De firma Bosch tekent voor het technisch brein van de transmissie en het resultaat is een robuuste, soepel schakelende automaat.

Relaxed cruisen

Mede dankzij het eveneens in 1996 gewijzigde motormanagement levert de 456 GTA nog altijd onwereldse prestaties. Je kunt relaxed met de auto cruisen, maar als we deze elegante heer in maatpak uitdagen, drukt hij ons onbarmhartig in het beige leer. Er komt geen eind aan de sensationele versnelling en alleen met een ijzeren zelfdiscipline slagen we erin de roes van snelheid en geluid te doorbreken. De remmen blijken goed doseerbaar en de vertraging is magistraal.

Grenzen van de grip

Op een zeer conservatief tempo passeren we weer een groepje tweewielers, maar vervolgens slaat de verleiding weer toe. We vloeren het gaspedaal en ondanks de veilige afstand blazen we de fietsers bijna van hun zadel. De V12 klimt als een bezetene in de toeren, en de wielophanging rolt het bochtige asfalt lichtvoetig op. De grenzen van de grip liggen ver weg en het is bijna schokkend hoe gemakkelijk de auto van rol verwisselt. Het ene moment is het een comfortabele boulevardcruiser, maar de rol van bloedsnelle bochtenvreter of meedogenloze autobahnverzwelger gaat hem even goed af.

Shooting brakes

Beter dan ooit snappen we waarom de 456 GTA geldt als de eerste Ferrari die echt geschikt is voor dagelijks gebruik. Met moeite leveren we de sleutel weer in en we vragen ons af waarom de vorige eigenaar deze auto in vredesnaam kwijt wilde … Zoekt hij een klassieke Ferrari die nóg praktischer is dan deze 2+2? Wellicht moet hij dan proberen één van de zeven shooting brakes op de kop te tikken die de sultan van Brunei op basis van de 456 GT liet maken. Of wil hij weliswaar een klassiek Italiaans raspaard met vier zitplaatsen, maar dan eentje met een rauwere, puurdere rijbeleving? Ook dan weten we wel een alternatief. Hij is mintgroen ...